Hành trình đưa Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới không chỉ là câu chuyện của hàng trăm cuộc họp, hàng nghìn trang hồ sơ, mà còn là niềm tự hào dân tộc, góp phần thuyết phục thế giới công nhận giá trị nổi bật toàn cầu của di sản.
Gian nan chặng đường làm hồ sơ
Từ năm 2013, tỉnh Quảng Ninh đã khởi xướng chương trình xây dựng hồ sơ đệ trình UNESCO công nhận Yên Tử là Di sản văn hóa thế giới. Sau khi có ý kiến của các chuyên gia, bộ, ngành và Chính phủ, có thêm tỉnh Bắc Giang, Hải Dương cùng tham gia.
Đến năm 2019, các chuyên gia quốc tế đánh giá hồ sơ chỉ mới có tiềm năng, chưa đủ điều kiện triển khai. Năm 2020, khi khởi động lại chương trình, dịch COVID-19 bùng phát, khiến tiến độ tiếp tục đình trệ.
Ông Nguyễn Việt Dũng - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ninh - cho biết: “Sau dịch COVID-19, đến năm 2023 - 2024, công tác lập và bảo vệ hồ sơ mới thực sự được tái khởi động một cách quyết liệt. UNESCO và ICOMOS từng nêu hồ sơ chưa làm rõ giá trị nổi bật toàn cầu, tính xác thực và tính liên tục của cụm di sản. Tháng 4.2025, tôi cùng đoàn công tác liên tỉnh bảo vệ hồ sơ tại UNESCO, lúc bấy giờ hồ sơ đang có nguy cơ bị trả về, phải chờ 1 năm hoặc thậm chí 5 năm sau mới được đệ trình lại. Đây là thách thức vô cùng lớn, bởi chúng ta đã theo đuổi suốt 13 năm, khiến những người làm hồ sơ hết sức trăn trở”.
“Hai cuộc bảo vệ hồ sơ vào tháng 6 và tháng 7.2025 là bước ngoặt. Chúng ta đã chứng minh rõ tư tưởng "Tam hòa" của Phật giáo Trúc Lâm, cũng như tính xác thực, liên tục và giá trị nổi bật toàn cầu của cụm di sản. Kết quả, 20/21 quốc gia thành viên Ủy ban Di sản thế giới đã ủng hộ thông qua" - ông Dũng nói.
Giá trị toàn cầu từ tư tưởng “Tam hòa” và cụm di sản
Hòa thượng Thích Thanh Quyết - Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Trưởng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh - nhấn mạnh: “Trong lịch sử thế giới, hiếm có vị vua nào như Trần Nhân Tông, khi đang ở đỉnh cao vinh quang lại rời bỏ ngai vàng để về Yên Tử tu hành. Ngài đã sáng lập Phật giáo Trúc Lâm vì dân, vì nước, vì nhân loại và hòa bình. Tư tưởng Tam hòa của Phật giáo Trúc Lâm mang giá trị toàn cầu.
Đó là hòa giải, hòa hợp, hòa bình. Hòa giải là hóa giải tất cả các mâu thuẫn trong nội tộc nhà Trần, từ gia đình đến triều đình. Hòa hợp là thống nhất tất cả các hệ thống tư tưởng, tín ngưỡng, tôn giáo đương thời, các dân tộc, các vùng miền của quốc gia lúc bấy giờ, để tạo thành một quốc gia đoàn kết, đồng tâm, ba lần đại phá quân Nguyên - Mông, làm nên Hào khí Đông A thời Trần. Hòa bình là sau khi đại phá quân Nguyên - Mông, đất nước bước vào giai đoạn thái bình; không những vậy, chiến thắng này còn ngăn chặn chiến tranh ở các nước xung quanh, tạo dựng mối quan hệ giữa Đại Việt với các quốc gia láng giềng”.
“Tư tưởng Tam hòa không chỉ mang ý nghĩa lịch sử, mà suốt hơn 700 năm qua vẫn có tính liên tục, góp phần xây dựng nền hòa bình bền vững. Khi bảo vệ hồ sơ trước Hội đồng Di tích và Di chỉ (ICOMOS), các đại sứ quốc tế đều ủng hộ 100%, nhiều đại sứ còn bày tỏ mong muốn tư tưởng Tam hòa được lan tỏa rộng khắp để xây dựng thế giới hòa bình” - Hòa thượng nói.
Thành quả từ sự kiên định
Ngày 12.7.2025, tại kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới, Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc chính thức được ghi danh Di sản văn hóa thế giới theo quyết định số 47 COM 8B.22. Đây là Di sản văn hóa thế giới dạng chuỗi đầu tiên của Việt Nam, đồng thời là Di sản liên tỉnh thứ hai trong tổng số 9 Di sản thế giới của Việt Nam được UNESCO công nhận.
Quá trình xây dựng hồ sơ là minh chứng cho sự kiên định, phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương, Giáo hội Phật giáo Việt Nam, các nhà khoa học trong nước và quốc tế. Từ năm 2020, khi Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo bổ sung tỉnh Hải Dương vào hồ sơ, ba địa phương (Quảng Ninh, Bắc Giang, Hải Dương - nay là Quảng Ninh, Bắc Ninh và Hải Phòng) đã vượt qua khó khăn về dịch bệnh, địa hình rộng lớn, tổ chức hàng trăm cuộc họp, hội thảo, đối thoại trong và ngoài nước.
Riêng UBND tỉnh Quảng Ninh đã 4 lần gửi báo cáo giải trình, bổ sung thông tin cho UNESCO và ICOMOS (tháng 11.2024, 2.2025, 4.2025, 6.2025). Sự kiên trì, cầu thị đó đã góp phần quan trọng để hồ sơ được công nhận.
Di sản được UNESCO công nhận theo tiêu chí (iii), minh chứng đặc biệt cho sự kết hợp độc đáo giữa nhà nước, tôn giáo và nhân dân trong hình thành bản sắc văn hóa Việt Nam, tạo dựng khối đoàn kết toàn dân, duy trì hòa bình khu vực; Tiêu chí (vi), phản ánh giá trị toàn cầu của Phật giáo Trúc Lâm - một tôn giáo khởi nguồn từ Yên Tử, có sức lan tỏa bền bỉ, vẫn tiếp tục duy trì nghi lễ, hành hương, kinh sách cả trong nước và cộng đồng quốc tế.
Sự kiện UNESCO công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản văn hóa thế giới là sự ghi nhận xứng đáng cho hành trình hơn một thập kỷ bền bỉ, đồng thời khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ di sản thế giới, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa - tâm linh độc đáo của Phật giáo Trúc Lâm đến bạn bè năm châu.
Nhận xét
Đăng nhận xét